Vorige week werden we na het instellen van de avondklok in Nederland opgeschrikt door rellen van een omvang die de politie in 40 jaar niet meer had meegemaakt. We zagen verschrikkelijke beelden van vernielingen van onder andere winkels, horecazaken, auto’s en fietsen. Naast veel verdriet bracht dat ook een hoop woede met zich mee. Burgemeesters en politici buitelden bij kans over elkaar heen om de relschoppers te veroordelen. En toch vroeg ik mij af: stel dat er een logica achter dit gedrag zit? Hoe zouden we dit anders kunnen benaderen? En wat is het verband met onderwijzen?
Natuurlijk is het niet normaal
Laat ik beginnen bij duidelijk te maken dat het natuurlijk geen normaal gedrag was. Sommige dingen doe je gewoonweg niet, zoals het doelbewust vernielen van andermans spullen. Het is terecht dat we normen stellen in onze maatschappij als het gaat over hoe we met elkaar en elkaars eigendommen omgaan en dat er opgetreden wordt als die overschreden worden. Rellende mensen moet je uit de situatie halen, zodat deze voor iedereen weer veilig wordt. Maar wat dan?
Logisch is niet hetzelfde als normaal
Het is passend dat we het gedrag veroordelen en mensen daarop aanspreken. Dat is wat anders dan wat veel burgemeesters en politici deden: de mensen veroordelen. Want dan gaan we voorbij aan de logica die achter het gedrag zit. Daarmee bedoel ik niet dat het gedrag voortkomt uit een logische redenatie. Geenszins zelfs, want als de rellende mensen iets meer hun hersencapaciteit hadden benut, hadden ze vast verstandiger conclusies getrokken. Toch is gedrag vaak best logisch als wij ons daadwerkelijk verplaatsen in andermans gevoelens en situatie.
Dus vraag je af “Waarom?”
Ik vind het altijd een helpend uitgangspunt dat mensen zich logisch gedragen. Ook al is hun gedrag niet normaal, dat zijn de mensen en hun gevoelens meestal wel. Als we ons eens verplaatsen in de situatie waar de nodige mensen nu al maanden zitten: ze hebben geen werk meer; de opleiding staat stil omdat er geen stage is; je kan niet naar voetbal; je kan niet uit; de sportschool is dicht; en nu mag je ook al niet meer met je vrienden buiten chillen en praten. Als we ons daarin verplaatsen, dan is het toch niet vreemd dat er mensen zijn die hun leven als totaal zinloos ervaren? Dan is het voor te stellen dat ze geen enkel perspectief zien en het gevoel hebben dat ze niets meer te verliezen hebben. Dan is het te begrijpen dat men elkaar opzoekt om stoom af te blazen, leven in de brouwerij te brengen, uiting te geven aan machteloosheid en sensatie te zoeken. Misschien voelt dat in het begin alsof je het leven weer even in eigen hand neemt, ook al loopt het daarna gigantisch uit de klauwen.
Dan is een goed gesprek beter op zijn plaats
Natuurlijk mogen we ons kwaad maken over dit soort gedrag, want het is zinloos en het draagt voor niemand bij aan perspectief. Daarbij bereiken we meer als we ons mede kwaad maken over het feit dat deze mensen hiermee hun eigen glazen ingooien, want het ontneemt ook perspectief in hun eigen leven. De meeste mensen die meededen aan de rellen zullen over een aantal jaar ongetwijfeld eerder schaamte dan trots voelen als zij hieraan terugdenken. Daarom is een goed gesprek beter op zijn plaats, nadat je ze uit de situatie hebt gehaald en op hun gedrag hebt aangesproken. Wat maakt dat jij je zo gedraagt? Hoe kan je lol hebben als je er zoveel mensen verdriet mee doet? Wat wilde je dan vooral wel bereiken? Op welke wijze kan je wel weer zin geven aan je leven?
Want het waren ooit goeie jongens
Ik heb wel eens gehoord, dat als bij indianen iemand over de schreef ging, de groep om hem heen ging zitten, niet om hem te veroordelen, maar om te vertellen wat voor goeie jongen het vroeger was. Door de mooie verhalen uit het verleden te vertellen, kreeg je niet alleen spijt van je huidige gedrag, je kreeg ook perspectief, omdat de mensen om je heen laten zien dat je een prachtig potentieel hebt. Zij zien in jou die goeie jongen en geloven dat je dat nog steeds kan zijn. Dat geloof uitdragen dat er meer in die ander zit, dat is een belangrijke rol die familie en vrienden kunnen spelen in zo’n situatie. |
