Inleiding
De afgelopen tijd hoor en lees ik meer verhalen dan ooit van medemensen die op basis van hun huidskleur, naam of andere kenmerken zijn gediscrimineerd, racistisch zijn benaderd en onrechtvaardig zijn behandeld. Natuurlijk zijn die verhalen er al heel lang en zijn ze al vaker verteld, alleen lijken mijn oren nu nog meer open te staan en laat ik het meer binnenkomen. Dat is belangrijk, want die verhalen gaan over langdurig ervaren pijn. Over pijn die absoluut erkenning en verandering vraagt en waarin het onderwijs een belangrijke rol kan spelen.

Confronterende verhalen
Er stond een sterk stuk in de NRC van zaterdag 13 juni over racisme in Nederland. In de kaders aan de zijkant stonden allerlei korte verhalen met ervaringen van Nederlanders die op basis van hun huidskleur geconfronteerd werden met vooroordelen, agressie, scheldpartijen en ander onrecht. Meestal werden zij al op jonge leeftijd ermee geconfronteerd. Opmerkingen over hun huidskleur waren vaak de eerste van een lange reeks aan ervaringen, die soms overduidelijk en soms eng subtiel racistisch waren. En de gevolgen daarvan zijn niet te onderschatten. Zoals een van de mensen vertelt: “Al die micro-agressies doen iets met je ziel.” Of zoals een ander zegt: “Het gevoel wordt dan: je leeft met tegenwind.”

De pijn is onvoorstelbaar
Ik kreeg buikpijn van die verhalen en voelde een groeiend ongemak. Als blanke man ben ik zo bevoorrecht. Ik heb zoveel mijlen voorsprong gekregen bij mijn geboorte, dat ik mij niet kan voorstellen hoe het is om geconfronteerd te worden met een steeds terugkerende onrechtvaardige behandeling. Een behandeling die alleen gebaseerd is op vooroordelen, uiterlijke kenmerken en/of een vermeend groepslidmaatschap. Een behandeling die op geen enkele manier gebaseerd is op de persoon die je daadwerkelijk bent. Vanuit sympathie zou je dan willen zeggen: ik snap dat het leidt tot woede, verdriet, agressie of onzekerheid. Maar eigenlijk kan mijn voorstellingsvermogen niet in de buurt komen van hun werkelijkheid. We kunnen alleen erkenning geven: laten zien dat we de verhalen geloven, dat we de pijn horen en dat de emoties er mogen zijn. De erkenning dat wij absoluut niet in hun schoenen hadden willen staan (zoals Jane Eliot pijnlijk duidelijk maakt in deze video).

Niet schuldig, wel verantwoordelijk
En dan? Wat moeten we er dan mee? Je schuldig voelen over je bevoorrechte positie is weinig zinvol. Dan loop je het risico om te gaan overcompenseren. Dan ga je bijvoorbeeld onhandige positieve uitspraken doen die nog steeds gebaseerd zijn op iemands vermeende etniciteit of groepslidmaatschap. Met uitspraken als: “Ik vind dat jullie altijd zo goed kunnen dansen” neem je iemand nog steeds niet serieus als individu. Het is eerder zaak om je dankbaarheid voor je bevoorrechte positie te benutten door je invloed aan te wenden om verandering te brengen. Je persoonlijk schuldig voelen is weinig constructief. Je medeverantwoordelijk voelen voor een nieuwe toekomst en een inclusieve maatschappij, dat zet meer zoden aan de dijk.

De focus verleggen naar positieve doelen
Racisme en discriminatie zijn eigenlijk vormen van systematisch en structureel pesten. Vanuit de waarderende benadering willen wij nooit de focus leggen op het tegengaan van pestgedrag. Negatieve doelen hebben meestal een averechts effect en verwoorden ook een zeer magere ambitie. Wij leggen veel liever de focus op de hogere positieve doelen zoals: fijn met elkaar samen leren, -spelen, -werken en -leven. En alleen al daarom is het onderwijs de aangewezen plek om op basis van die doelen iets te kunnen doen aan het systeem van racisme en discriminatie. Het is de plek waar we kinderen de mindset en de vaardigheden kunnen meegeven om dat te doen. Dat vraagt bovendien van iedereen in het onderwijs om daarin een voorbeeld te zijn.

Op basis van algemene positieve vooroordelen
Waar we voorbeeldig in kunnen zijn, is in onze mindset. Vanuit racisme en discriminatie weten we dat vooroordelen ons handelen bepalen. Om daar een wending aan te geven, heeft het natuurlijk geen zin om te denken “Ik mag geen vooroordelen hebben.” Dan wordt het als de roze olifant waar je niet aan mag denken. Je kan de specifieke vooroordelen wel proberen bewust te vervangen door algemene positieve vooroordelen die voor iedereen gelden. Bijvoorbeeld: “Iedereen doet alles met de beste intentie.” “Iedereen is een eersterangs burger die verantwoordelijkheid wil nemen”. “Ieder mens heeft sterke kanten en een oneindig potentieel.” “Mensen zoeken altijd oplossingen, dus elk gedrag is ergens een oplossing voor.” Als je vanuit die positieve algemeen geldende vooroordelen mensen benaderd, dan gaan zowel jij als de ander zich ernaar gedragen.

Benader mensen met algemene open nieuwsgierigheid
Tegelijkertijd mag deze mindset ons ook nieuwsgierig maken. Wat zijn die intenties? Wat wil die ander eigenlijk? Welk potentieel heeft de ander? Want we geven vaak ook stiekem blijk van onze vooroordelen door aannames te doen en zaken voor een ander in te vullen. Zoals bij die Antilliaanse man in verhaal in de NRC die op een feestje vertelde dat hij bij de PTT had gewerkt en mensen zeiden “Als monteur zeker!”, terwijl hij diverse managementfuncties had gehad. Hoe anders was het geweest als men gewoon open had gevraagd: “Wat voor werk deed je bij de PTT?”. Of zoals bij dat meisje dat werd gevraagd of zij aan de rest van de klas even wilde uitleggen wat Surinaamse Roti was, alleen omdat zij een andere culturele achtergrond had dan de rest. Hoe anders was het geweest als de juf of meester eenvoudig aan de hele klas had gevraagd: “Wie weet wat Surinaamse Roti is?” Het is belangrijk om hier stil te staan bij: waar vraag ik naar en wat zeg ik daarmee? Zo is het ook opvallend dat wij de open vraag naar iemands achtergrond doorgaans alleen stellen als we op basis van iemand uiterlijk vermoeden dat deze waarschijnlijk niet-Nederlands is. Hoe bijzonder worden ontmoetingen als we aan iedereen oprecht vragen: Wat zijn jouw roots? Waar kom je vandaan?

De paradox: hetzelfde behandelen om passend anders te kunnen behandelen
Vanuit de waarderende benadering is het dus enerzijds de kunst om iedereen met dezelfde positieve mindset en dezelfde open nieuwsgierigheid te benaderen. Daardoor ontstaat een open sfeer waarin iedereen zijn persoonlijke verhaal kan vertellen, zijn verlangens kan delen en kwaliteiten kan tonen. Op basis daarvan kunnen we anderzijds juist met anderen afstemmen hoe zij als individu behandeld willen worden. Want uiteindelijk doen we mensen recht als iedereen behandeld wordt zoals die dat graag zou willen. Discriminatie is een oneigenlijk onderscheid maken op basis een vermeend groepslidmaatschap. De waarderende aanpak is een eigenlijk onderscheid maken door het leren kennen van de uniciteit van het individu. Als we zo met alle leerlingen in het onderwijs omgaan, gaat het dan uiteindelijk lukken om onze samenleving te veranderen naar een inclusieve maatschappij? Hoe mooi zou dat zijn!

Wil je reageren op deze blog? Dat kan op de website

En nu is het ook los te bestellen in onze webshop. De prijs van € 14,94 is inclusief bezorgkosten. Daarbij krijg je 12,5 % korting als je er meer dan 1 aanschaft, bijvoorbeeld voor je collega’s in het managementteam. Vanaf 6 exemplaren krijg je zelfs 25% korting, bijvoorbeeld als je er een aan elke directeur in je stichting wilt geven.

Agenda

Workshops

• Online Workshop “Minder hard werken, meer resultaat: het effect van Waarderend Leiderschap op werkdruk.” Woensdag 16 september 2020 van 14.00 tot 16.00 uur. Klik hier voor meer informatie.
• Online Workshop "Waarderend Leiderschap: het behouden en ontwikkelen van leerkrachten ten tijde van lerarentekort". Dinsdag 27 oktober 2020 van 10:00 tot 12:00 uur. Klik hier voor meer informatie.

Programma Waarderend Leiderschap in het Onderwijs schooljaar 2020-2021

• Regio Noord-Oost Nederland > Start Donderdag 10 september 2020:  Landhotel Diever in Diever
• Regio Zuid- West Nederland > Start Vrijdag 11 september 2020: Biesbosch Centrum in Dordrecht
• Regio Midden Nederland > Start Donderdag 14 januari 2021: Kontakt der Kontinenten in Soesterberg
  
• Regio Midden Nederland > Start Vrijdag 22 januari 2021: Kontakt der Kontinenten in Soesterberg
  

Meer informatie vind je in de brochure en op het inschrijfformulier.

Tevens kun je informatie aanvragen over Waarderend Teamwerk op basis van drijfveren

en over het schoolprogramma over Waarderende gesprekken met ouders en kinderen.

Het programma Waarderend Leiderschap in het Onderwijs is opgenomen in het gecertificeerde aanbod van het Schoolleidersregister voor herregistratie

Denk je dat deze e-zine ook voor een ander interessant is? Dan zou het geweldig zijn als je het doormailt. Anderen kunnen zich abonneren via de site www.drivesatschool.nl

Aart Brezet en Andrea van de Rozenberg leren leiders in het onderwijs...
hoe zij negativiteit in hun organisatie kunnen keren door waarderend leiderschap, zodat hun leerkrachten en leerlingen gaan schitteren.

Aart en Andrea kennen uit eigen ervaring in welke positie schoolleiders zitten. Aart is niet alleen coach geweest van diverse schooldirecteuren, leerkrachten en teams; hij heeft het als interim-schoolleider ook daadwerkelijk ondervonden. Gaandeweg heeft Aart de kracht ontdekt van de positieve psychologie. Het is geen ideologie, het is bovenal een praktische invalshoek die werkt! Andrea is leerkracht, bouwcoördinator en adjunct directeur geweest. Daarin heeft zij ervaren hoe belangrijk het is voor leerlingen en medewerkers om aandacht te hebben voor hun kwaliteiten en succeservaringen. Zij heeft zelf het programma Waarderend Leiderschap in het onderwijs doorlopen en dat heeft bij haar het vuur voor de waarderende aanpak aangestoken.

Inmiddels zit het bij Aart en Andrea in hun vezels om steeds die kant van de werkelijkheid te belichten waar mensen het meest gelukkig, energiek en gemotiveerd van worden. Juist daarom gaat het hen aan het hart dat in het onderwijs de aandacht zo vaak uit gaat naar wat er niet is, naar de problemen en onmogelijkheden bij kinderen, ouders, leerkrachten en schoolleiders. Als je weet hoe mooi een school kan schitteren wanneer iedereen aandacht heeft voor potentieel en progressie, dan wil je niets anders dan de vaardigheid daarvoor overbrengen aan de leiders in het onderwijs.

Van der Valk Boumanweg 15 - 2352 JA Leiderdorp - Tel: 06-24529318
Bezoekadres: Frambozenweg 1 - 2321 KA Leiden - Tel: 071-5730634

website | | |

Privacyverklaring Drives@School